ravotr

dinsdag 19 mei 2015

Natuurlijk. Je kon er de klok bijna op gelijk zetten. Er komt een opstand op gang in Macedonië tegen een regering die autoritair bestuur en corruptie wordt verweten. Westerse media reageren met bijna openlijk enthousiaste artikelen, je leest al over een nieuw Maidan, verwijzend naar het Maidan-plein in Kiev, in 2013-2014 het theatrale centrum van de beweging die tot een pro-Westerse machtswisseling leidde in Oekraïne. Anderen zien er niets in, je ziet al waarschuwingen voor de dreiging van… een nieuw Maidan. En ja, sceptici kunnen reden aanvoeren voor hun scepsis. Zijn die redenen echter afdoende?

Heel kort, de redenen voor scepsis. De regering zelf stelt zich al enige tijd op tegenover Westerse belangen en strevingen. Ja, “hoewel Westerse imperialisten de huidige Eerste Minister, Nikola Gruevski, zagen als ‘een technocraat en hervormer’ toen hij aan de macht kwam, zien hem nu als dictator vanwege zijn open draai naar de sfeer van Russische belangen”, aldus Dejan Lutovski en Petar Curic op In Defense of Marxism.  En Wierd Duk duidt op de Post Online  aan waar het conflict tussen Westerse en Russische imperiale belangen om draait: om gas. Rusland wil haar gas graag door de Balkan kunnen transporteren voor haar expert, en één van de landen waar de Turkish Stream genoemde traject door zou moeten lopen, is Macedonië. Dat scenario “zou (…) de toetreding tot de EU en de NAVO van Servië en Macedonië kunnen frustreren”, en zo nog het een en ander. “Van een dergelijk scenario huiveren Washington en Brussel natuurlijk. Elke Russische invloed op de Balkan moet u in hun ogen immers worden weerstaan.”

Het vervangen ervan door een meer plooibaar stel machthebbers kan Westerse staten – VS, EU, afzonderlijke Europese staten – in dit geschetste scenario best goed uit komen. Voilà, ziedaar de diepere reden voor de opstand. Het is geen authentiek protest dat linkse mensen maar beter verwelkomen en steunen. Nee, het is een Westers complot, een pro-Westerse intrige, een ‘Kleurenrevolutie’ of Fluwelen revolutie, zoals we er sinds 2000 een hele reeks hebben gezien. Aldus de strekking van Ruslands houding, samengevat door Duk: “In Russische ogen is dit een het westerse doel in Kiev duidelijk: net als in Kiev is dit regime change, na weer een ‘kleurenrevolutie’, ditmaal in de straten van Skopje.” Aldus de houding die ik, in een Facebook-commentaar op mijn vorige stuk al eens heel kort samengevat heb gezien als: “CIA..”

Nu is zowel de Westerse vijandigheid tegenover de Macedonische regering als de botsing van belangen rond pijpleidingen en dergelijke, niet verzonnen. Ook is het zeer aannemelijk dat er pogingen vanuit het Westen worden gedaan om die regering te dwarsbomen. De door Zaev, leider van sociaaldemocratische oppositiepartij SDSM, naar buiten gebrachte opnames van afgeluisterde gesprekken – aanleiding tot de recente protesten – komen ergens vandaan. Het idee dat die hem door Westerse geheime diensten zijn toegespeeld om de Macedonische regering ermee in verlegenheid te brengen, klinkt best plausibel. Maar voor hetzelfde geld – of misschien wel voor nog meer geld, letterlijk…- zijn het dissidente ambtenaren in het veiligheidsapparaat van de Macedonische staat zelf die zijn gaan lekken.

Er is ongetwijfeld Westerse beïnvloeding van het politieke proces in Macedonië. Filantroop George Soros, die heel veel pro-Westerse oppositiebewegingen financiert en daarmee aan protesten vaak een pro-Westerse draai helpt geven, is ook in Macedonië actief, zo zegt Duk. En inderdaad, diens Open Society heeft ook een vestiging in de Macedonische hoofdstad.  Een beetje snuffelwerk zal meer lijnen van Westerse diplomaten, geheime diensten en NGOs richting Macedonië naar boven brengen. Intussen is die sociaaldemocratische oppositiepartij diezeer prominent is in het protest, ook nog eens openlijk pro-EU, net als de belangrijksten oppositiekrachten in 2013 dat in Kiev ook waren. Duidelijk toch? Dit is – zo is te snel de conclusie – een pro-Westerse volksopstand, deel van een poging om het politieke proces in het land te manipuleren in een richting die in Westerse hoofdsteden is bedacht. Dat is althans de strekking van wat Duk en soortgelijk redenerende mensen naar voren brengen.

Maar het is niet het hele verhaal, de protesten in Macedonië zijn niet als alleen maar een pro-Westers complot af te doen. Er is meer aan de hand. De gebeurtenissen hebben, naast onmiskenbare aspecten van een geënsceneerde Kleurenrevolutie, wel degelijk ook kanten die wijzen op authentiek volksprotest dat niet puur een product is van partijpolitieke manipulatie en dergelijke

Trouw wees bijvoorbeeld op het feit dat mensen niet simpelweg de achterban van de sociaaldemocratische oppositiepartij zijn. “Al demonstreerden zij gisteren zij aan zij met de sociaaldemocratische op[positieleider Zaev, dat wil niet zeggen dat zij hem zomaar vertrouwen.”  Dit is een pluspunt: de gevestigde oppositie heeft de straat niet compleet in de greep, net zo min als de regering.

Een tweede pluspunt is de wijze waarop en de en mate waarin mensen uit beide bevolkingsgroepen, de Macedonische meerderheid en de Albanese minderheid, zij aan zij als bondgenoten demonstreren. Diverse reportages lieten Macedonische en Albanese vlaggen zien. Tekenend is ook de reactie van demonstranten op de gewapende botsing tussen Albanese strijders en de Macedonische politie vorige week. NOS-verslaggever Joost van Egmond:  “Voor de demonstranten is het geen toeval. Ze vermoeden dat het een rookgordijn van Gruevki is om de aandacht af te leiden van de politieke problemen. Hun antwoord is om de eenheid van de oppositiebeweging te benadrukken, bijvoorbeeld door Macedonische en Albanese vlaggen aan elkaar te knopen.”

Een derde pluspunt is simpelweg de omvang van het protest. “Het zijn er zeker tienduizenden, en dat in een land met twee miljoen inwoners”, aldus de eerder geciteerde van Egmond. Hij wijst er ook op dat mensen risico namen, in ieder geval in hun eigen perceptie. “De demonstranten hebben hun angst moeten overwinnen om hier te komen. Nog steeds willen velen hun naam niet geven. Ze vrezen problemen als ze zich zo duidelijk uitspreken.” Dat afluisteren hakt er kennelijk in. En het protest van zondag verliep zonder dat de politie demonstranten aanviel. Eerdere, kleine demonstraties kregen echter wel politiegeweld te verduren.

Wie zich niet door angst voor de regering geremd hoefden te voelen om de straat op te gaan, dat waren de medestanders van de premier. Die demonstreerden op 18 mei vóór de regering. De toon was nationalistisch. “De aanhangers van Gruevski hadden rood-gele vlaggen bij zich en riepen ‘Macedonië, Macedonië, Macedonië’”. Hoeveel? “Duizenden”, aldus de Volkskrant.  “Het aantal leek net zo groot als het aantal betogers van de oppositie die zich verzameld hadden op zondag – een aantal dat volgens schatting door sommigen de 20.000  had bereikt”, aldus Robin-Forestier-Walker, verslaggever van Aljazeera. Zelfs als het klopt dat regeringn en oppositie ongeveer evenveel mensen op de been brachten – ik twijfel daaraan, ik heb veel hogere aantal;len demonstranten van de oppositie genoemd zien worden – dan nog. Als de zittende macht enkele tienduizenden mensen op de been brengt – mensen die niet bang hoeven de zijn voor de oproerpolitie – en een protestbeweging eveneens tienduizenden mensen de straat op krijgt – terwijl anderen die in bussen nog onderweg waren om mee te doen, bussen die volgens Jakop Güven op In Defense of Marxism tegengehouden werden door de regering  – dan is er iets ontketend dat zich al deels aan de greep van het zittende gezag onttrekt. Demonstreren tegen een regering, in een stad die vol oproerpolitie staat, vergt immers meer moed en motivatie dan demonstreren voor de zittende macht.

Intussen hebben betogers tegen de regering tenten opgezet in een Occupy-achtig protestkamp. Intussen hebben politici van regering en oppositie al met elkaar overlegd om de crisis – die aan iedere greep van hogerhand dreigt te ontsnappen – te bezweren. Intussen riep minister Koenders op tot kalmte, mede met het oog op het eerdere geweld tussen Albanese gewapende strijders en de Macedonische staatsmacht. En intussen is het heel goed mogelijk dat op de achtergrond de elementen van pseudo-revolutie en imperialistische samenzwering alsnog doorslaggevend zijn of worden. Maar het lijkt mij onnauwkeurig, voorbarig en tamelijk defaitistisch om – terwijl de gebeurtenissen in volle gang zijn – de protesten weg te schrijven als enkel en alleen de zoveelste de zoveelste kleurenrevolutie, als enkel en alleen het zoveelste Westerse regime change-complot.

Peter Storm