donderdag 5 maart 2015
De “nationale actiedag” op hoger onderwijsinstellingen – vooral maar niet uitsluitend universiteiten – is achter de rug. Een veelheid van activiteiten lieten flinke aantallen van vooral maar niet uitsluitend studenten heeft laten zien dat er leven zit in de protestbeweging die bijna drie weken geleden voelbaar werd met de bezetting van het Bungehuis. Een compleet overzicht ga ik niet doen, en ik laat Amsterdam in dit artikel vrijwel volledig onbesproken. Juist andere plaatsen verdienen aandacht, want daar zit veel van de uitbreiding en de groei van de afgelopen week Precies daarvan is gisteren iets zichtbaar geworden. En precies dat gaf de actiedag van gisteren extra waarde.
De Volkskrant deed met een levendig liveblog verslag van activiteiten gisteren in het kader van de actiedag. Veel vandie activiteiten betroffen bijeenkomsten om de problemen rond vooral zeggenschap op de instellingen te bespreken. Aan die bijeenkomsten namen forse aantallen deel. Utrecht: “ongeveer 150 studenten”, bijeen voor wat een “open brainstorm” werd genoemd. Rotterdam: “De protestbijeenkomst op de Erasmus Universiteit is drukbezocht. Het voltallige college van bestuur is aanwezig om met de studenten in debat te gaan.” Oostwaarts: “In Nijmegen is het volle bak bij het debat ‘Tijd voor actie?” Er zijn zo n 100 tot 150 aanwezigen, tweet NOS-verslaggever Martijn van der Zande.” Ook daar liet het College van Bestuur (CvB) zich horen: de voorzitter ervan was één van de sprekers.
De Volkskrant miste nog een paar van de bijeenkomsten. Delft bijvoorbeeld, waarover de NOS in haar verslaggeving over de dag bericht: “Bijna honderd studenten van de TU Delft , van wie veel in het pak, spraken met het college van bestuur.” Daar was de sfeer naar verluidt “gemoedelijk”. Democratie voelde daar niet als de kern: “Over inspraak en democratie was bijna iedereen tevreden.”Voordat we nu denken dat er dus helemaal niets broeit: “Studenten zijn wel bezorgd over het rendementsdenken. Ze willen zich meer kunnen ontplooien met minder verplichte toetsen.” De aardigheid is natuurlijk dat, als studenten de greep van dat rendementsdenken terug willen dringen, ze zeggenschap nodig hebben. De twee thema’s horen bij elkaar.
Het klinkt trouwens wellicht als één en al braafheid, met bescheiden verlangens naar bescheiden verbeteringen. Maar als ook keurige goeddeels in het pak gestoken studenten van technische studies het rendementsdenken beginnen aan te vechten, dan is er echt iets aan de hand, vér buiten de kringen waar je dit soort kritische opvattingen eerder verwacht. De amicale sfeer tussen bestuurders en studenten schrijnt natuurlijk. Maar om bestuurders als tegenstanders te zien, moet je ervaring hebben opgedaan dat mooie CvB-woorden precies dat zijn: mooie woorden, en weinig meer. Ook het Bungehuis werd pas bezet na pogingen tot goede gesprekken. De harmonieuze sfeer tussen CvB-ers en studenten is deels tactiek van bestuurders om studenten te paaien, deels teken van de prilheid van de studentenbeweging in de meeste steden. Het soort ervaring met CvB dat in Amsterdam de studenten woedend maakte, ontbreekt in veel andere plaatsen vooralsnog
De NOS stipt ook nog andere plekken aan: “In Leiden spraken studenten en docenten vanochtend met het bestuur.” Doorbraak heeft meer over Leiden. Net als in een hele reeks andere steden hebben mensen daar een plaatselijke versie van De Nieuwe Universiteit opgericht. De Nieuwe Universiteit is de naam waarmee gangmakers in Amsterdam al weken werken, en dat in een hele reeks andere steden al wordt gebruikt voor plaatselijke actie-in itiatieven. En ook in Leiden was de opkomst substantieel. “Gisteravond waren maar er liefst 100 studenten, promovendi en docenten aanwezig op een bijeenkomst om ook de beweging voor democratisch onderwijs in leiden van de grond te trekken”, schreef Frodo Tromp op de Doorbraak-site. Dat was aan de vooravond van de actiedag zelf, die ‘gisteravond’, want het bericht is van gisteren. Maar ook daar bewegen dus dingen.
Het ging dus gisteren veelal over discussiebijeenkomsten, waardevolle eerste stappen overigens om mensen bijeen te krijgen en hardop aan het denken te zien over problemen en oplossingen ervan. Maar van een actiedag verwacht je natuurlijk ook nog actie in de strikte betekenis. Die was er ook. In Enschede begon een heuse bezetting van een gebouw van het conservatorium, een bezetting-annex-jamsessie. Leus: “Our jazz is here to stay”. Dat slaat op het voornemen van het bestuur om de opleiding jazz t aan de instelling in Enschede te schrappen. Dit plan is aanleiding tot het protest, dat daarmee een concreet plaatselijk gebrek aan zeggenschap aangrijpt om in actie te komen. De Volkskrant sprak in haar liveblog van een ‘legale bezetting’. De NOS citeert een vastberaden deelnemer. “We bezetten de school. We blijven en niet meer weg.” (sic) Hoe lang het schoolbestuur dit allemaal ‘legaal’ vindt zal de tijd leren. Feit is dat er, na Bungehuis en Maagdenhuis, nu een derde bezettingsactie is. Van een HBO-instelling deze keer, en dat is in deze actiegolf een primeur, een nieuwe stap vooruit. Sowieso geven mensen in het HBO aan dat ze hun plek in de beweging nadrukkelijk opeisen. “Het HBO dreigt buiten de boot te vallen, terwijl hier het merendeel van het hoger onderwijs studeert. Het is daarom tijd dat het hbo zich ook in de discussie mengt”, aldus SOM, het Studenten Overleg Medezeggenschap in het NOS-bericht dat ook de Enschede-bezetting bespreekt..
Meer acties. In Rotterdam hingen mensen een spandoek op dat de boel aardig samenvat: “Pleurt toch op met je rendementsdenken”. Heerlijk on-academisch verwoord, een verademing tussen de complexe deconstructies van discoursen die je hier en daar ook rond hoort gaan, en die een onvermijdelijk deel van radicalisme aan universiteiten uitmaken. Het heeft nut, complexe analyses, en moeilijke woorden horen daar soms bij. Maar stiekem prefereer ik oproepen om op te pleuren, zeker op actiedagen. Erasmus Magazine, dat de actie met foto en al noemt, citeert student Bob Scholte die ter plekke een toespraak hield. “We zijn hier om gehoor te geven aan de landelijke actiedag en verklaren ons solidair met de actievoerders in het Maagdenhuis.”
In Rotterdam speelt trouwens veel meer. Een groep die zich Philosophy Ground noemt, probeert eren campagne van de grond te krijgen tegen de dreigende sluiting van de faculteit Wijsbegeerte aan deze naar wijsgeer Erasmus vernoemde universiteit – een wrange ironie waar mensen terecht op wijzen. “Vorige week was er er een eerste bijeenkomst van Philosophy Ground. Een kleine veertig studenten bespraken het manifest dat ze willen uitdragen: behoud van de bacheloropleiding en behoud van de faculteit.” Dat schreef Erasmus Magazine op 26 februari. Het artikel verwijst ook nog door naar de website van Philosophy Ground waar je tegen de sluiting van de faculteit kunt tekenen. Alweer: plaatselijke activiteit tegen plaatselijke kaalslag, die nu bestanddeel is of kan worden van een landelijke protestbeweging. Hier liggen bronnen van kracht, van groei van de beweging. Niet alleen vanuit een centrum in Amsterdam naar andere plaatsen, maar vanuit allerlei plaatsen zelf. Enschede, Rotterdam…
In Groningen deelden studenten buiten flyers uit. Ook in Wageningen was er meer dan een groepsgesprek. Daar “hebben ongeveer 40 studenten gedemonstreerd voor meer transparantie binnen de universiteit. Sommige demonstranten trokken hun broek h uit. Hun benen waren gewikkeld in vershoudfolie. Dit moesten transparante broeken voorstellen”, zo schreef het Volkskrantblog.
En ja, Tilburg was ook toneel van actie, en hoe! Eén student had zijn slaapzak gepakt, en was bij wijze van actie voor een universiteitsgebouw gaan liggen. De Volkskrant noemde het, en linkte door naar het plaatselijke Univers, waar ik me op baseer Het was met een knipoog, maar het was bepaald geen grap.
De student heet Arnoud van Hulst en studeert theologie. Hij noemde als steen des aanstoots bijvoorbeeld geldverslindende “prestigeprojecten zoals het Data Science Center”. En hij stipte als reden van onvrede de bezuinigingen aan: “Dit onderwerp speelt landelijk, maar ook hier. Religiewetenschappen is al wegbezuinigd. De studies op de faculteit geesteswetenschappen trekken minder mensen aan, omdat de banen niet voor het oprapen liggen. Maar dat wil niet zeggen dat deze opleidingen niet belangrijk zijn. Een universiteit die zich ‘maatschappijgericht’ noemt, moet veel ruimte bieden aan de geesteswetenschappen. Die bestuderen juist de samenleving.” En hij stelt: “richt je als universiteit meer op onderwijs, in plaats van op onzinnige internationalisering of een duur marketingplan met BNN-presentator Tim Hoffman als boegbeeld. Dat snap ik niet.”
Ik breng even in herinnering dat de Bungehuisprotesten zich op soortgelijke grieven richtten: het samenvoegen van kleine talenstudies, als onderdeel van een reorganisatie op, jawel, de faculteit Geesteswetenschappen. Dezelfde soort onvrede is dus helemaal niet tot Amsterdam beperkt. Wat er aan protest op gang komt kan niet afgedaan worden als imitatie van die stoere Maagdenhuisbezetting – hoe stoer die nog altijd voortdurende bezetting natuurlijk is en blijft. Maar de strijd is wortel aan het schieten in een hele reeks instellingen, in en ver buiten de randstad. Daarvan is die dappere student gisteren in zijn slaapzak wat mij betreft een hopelijk aanstekelijk voorbeeld. En niet alleen in deze Brabantse provinciestad.
Peter Storm