ravotr

 zaterdag 13 september 2014

Haha, het werkt. Je noemt dwangarbeid heel effectief ‘dwangarbeid’ en het begint zo pijn te doend at verantwoordelijke bestuurders in de ontkenning gaan. Recent voorbeeld: Arjan Vliegenthart, wethouder in Amsterdam vanuit de Socialistische Partij (SP). Hij is verantwoordelijk voor gemeentelijk dwangarbeid-beleid. En hij wil van dat nare woord af. De redenen ervan zijn onthullend, en op een wat ironische manier eigenlijk heel bemoedigend.

Waar gaat het om? Welnu, de laatste jaren is gemeentelijk en ook landelijk beleid erop gericht om aan mensen met een uitkering ‘een tegenprestatie te vragen’, en om ze ‘werkritme’ bij te brengen zodat ze hun kans op ‘echt werk’ vergroten. Dit is propagandataal van het type ‘slavernij is vrijheid’.. Het betekent dat mensen in de bijstand werkplicht krijgen opgelegd: ze moeten vervelend, monotoon werk doen, onder toezicht van bewakers en onder bedreiging met straf zoals inhouding van uitkering en dergelijke. Zo wordt ze hardhandig ‘werkritme bijgebracht Zo worden ook bedrijven aan spo tgoedkope en rechteloze arbeidskrachten geholpen. En zo wordt het mogelijk gemaakt dat instellingen regulier personeel dumpen en ze vervangen door ‘vrijwilligers oftewel bijstandsgerechtigden die van de gemeente te horen hebben gekregen dat ze moeten werken voor hun uitkering.

Rechteloosheid voor werkende mensen, het leveren van goedkope arbeidskrachten aan bedrijven, plus verdringing op de arbeidsmarkt: dat zijn de drie pijlers van dit repressieve arbeidssysteem. Eric Krebbers weerlegt op de website van Doorbraak veel argumenten om werk-voor-een-uitkering te accepteren in een heldere uiteenzetting. Voor dit soort werk zijn critici als Krebbers de laatste jaren nadrukkelijk het woord ‘dwangarbeid’ gaan hanteren, een term die hij in de genoemde uitéénzetting ook verdedigt. Terecht: mensen worden gedwongen om te werken, op straffe van inhouding van uitkering. De dwang neemt ook nog eens openlijk repressieve vormen aan, de beschrijving van de gang van zaken in gemeentelijke centra waar bijstandsgerechtigden aan het werk gezet zijn, doet denken aan gevangeniswerk. De geïnterneerden mogen weliswaar thuis eten en slapen, maar overdag zitten ze opgesloten, tenzij ze ‘kiezen’ voor weglopen, voor uitkering kwijtraken en voor op straat slapen.

Veel van dit soort aspecten gelden ook voor reguliere loonarbeid. Daar kun je ook niet uit zonder inkomensverlies met soms ernstige consequenties. Maar bij loonarbeid staan daar rechten tegenover: een minimumloon, het recht op een arbeidsovereenkomst, eventueel via arbeidersorganisaties als vakbonden afgedwongen, het recht om te protesteren en te staken. Loonarbeid heeft aspecten van dwangarbeid, maar door strijd van werkende mensen zijn daar andere aspecten – arbeidsrechten – tegenover komen te staan. Precies die arbeidsrechten ontbreken bij werken-voor-een-uitkering. Alleen de aspecten van dwang staan overeind. Het is, inderdaad, letterlijk dwangarbeid, vergelijkbaar met gevangeniswerk of arbeid in werkkampen.

Precies die associatie geeft het begrip ‘dwangarbeid’ natuurlijk haar weerklank, haar retorische kracht! Wie dat woord hanteert, zegt in feite: wat gemeenten met bijstandsgerechtigden doen, is wat dictaturen met dissidenten doen: ‘heropvoeden’ door arbeid: ze disciplineren, en ze intussen als goedkope werkkrachten misbruiken. Wie dat woord gebruikt, zegt in feite dat Nederland iets wezenlijks gemeen heeft moet die dictaturen. Natuurlijk is dat tegen het zere been die de schijn hooghouden dat het hier best een democratisch en sociaal voelend land is, met beleid waar wat op aan te merken is maar dat niet als dictatoriaal of zo dient te worden aangemerkt. Het is een harde term, ‘dwangarbeid’. Maar het is een goede term, terecht gehanteerd.

En zo komen we dus bij de arme mijnheer Vliegenthart uit. Die kreeg afgelopen woensdag te maken met een demonstratie tegen dwangarbeid. Rob Gerretsen doet daarover op Socialisme.nu verslag. Het gemeentebestuur is akkoord gegaan met het schrappen van de dwangarbeid voor bijstandsgerechtigden, en de vervanging ervan door zogeheten ‘perspectiefbanen maar het gemeentebestuur neemt daar de tijd voor, en tegenstanders eisen – terecht – dat de dwangarbeid meteen wordt afgeschaft. Vliegenthart, als wethouder verantwoordelijk voor het relevante beleid, sprak demonstranten toe en vroeg in feite om begrip voor zulk uitstel. Zijn progressieve profiel staat onder druk, nu hij een deel van zijn eigen achterban tegenover zich heeft met een gerechtvaardigde eis, en hij op die eis met gedraai en uitstelmanoeuvres reageert.

Bij die uitstelmanoeuvres komt nu een strijd tegen dat woord ‘dwangarbeid’. Daarin liet eerst PvdA-er Dennis Boutkan zich gelden. Die vond, aldus het Parool, dat Vliegenthart “afstand van de term” moest nemen, want die deed volgens Boutkan “denken aan slavenarbeid, Arbeidseinsatz en Noord-Koreaanse werkkampen”. Vliegenthart gaat nu dus overstag. “Bij dwangarbeid denk ik aan Vietnam en Cambodja”. Precies, dáár doet de term aan denken, aan Arbeidsinsatz en Vietnam, aan Noord-Koreaanse werkkampen en aan Cambodja, aan slavenarbeid. Nee, Goelag, werkkampen en gevangeniswerk, het is niet precies hetzelfde als verplicht werken voor een uitkering. Maar het zijn allemaal varianten van dat ene verwerpelijke fenomeen: dwangarbeid.

Precies de furie waarmee mensen beginnen te roepen dat verplicht werk voor bijstandsgerechtigden niet op één lijn gesteld mag worden met verplicht werken voor dissidenten, laat zien hoe effectief het frame ‘werken-voor-uitkering = dwangarbeid’ blijkt te zijn. Zoals iedereen die roept: ‘Zwarte Piet is geen racisme!’ feitelijk het frame ‘Zwarte Piet = racisme’ erkent en bevestigt, zo erkent iedereen die roept: ‘werk voor een uitkering is geen dwangarbeid!’ heel effectief het frame dat werken voor een uitkering dat precies is: dwangarbeid. Go chew on that, Vliegenthart.

Peter Storm