zondag 17 augustus 2014
Onderstaand stuk schreef ik voor Doorbraak waar het al een paar dagen staat te lezen in een iets andere redactie. Het heeft hier ook al gestaan maar is eventjes opgegeten door de techniek. Ik heb het weer geplaatst, overigens zonder het aan te vullen met actuele informatie. Dit is dus zoals ik er donderdagavond toen ik het afrondde tegenaan keek.
St Louis, in de Amerikaanse staat Missouri, beleeft deze dagen heftige protesten tegen racisme en politiegeweld. De politie verschafte de aanleiding door een 18-jarige zwarte jongen dood te schieten. Maar de woede heeft diepere wortels, zoals in dit soort situaties gebruikelijk. Het afdwingen van law and order jaagt vaker jonge zwarten de dood in. Voeg zulk racistisch geweld bij het tamelijk uitzichtloze bestaan van heel veel zwarte mensen in wijken zoals Ferguson, en je hebt de redenen voor explosief protest en verzet redelijk in kaart. Het zijn hele geldige redenen, voor een zeer gerechtvaardigde explosie van woede.
Deze ronde begon met het doodschieten van Michael Brown door een politieagent. Michael Brown was 18 jaar en zwart. Hij droeg geen wapen. Hij is met meerdere schoten om het leven gebracht. “De dood van de 18-jarige Michael Brown volgens de politie het gevolg van een worsteling om een dienstwapen in een politieauto.”
Gewapende agenten die een ongewapende jongen alleen maar in bedwang kunnen houden door hem overhoop te schieten? Als het ongeveer zo gegaan is, is het nog altijd bruut , dodelijk en verwerpelijk politiegeweld. Berichten dat Brown zich erg agressief gedroeg veranderen daar ook niets aan. Een raar verhaal blijft het. Maar klopt het wel? “Een getuige heeft een heel ander verhaal: een agent schoot Brown neer, terwijl de jongen juist zijn handen omhoog deed om te laten zien dat hij ongewapend was.” Waar of niet, veel mensen zullen die tweede versie geloofd hebben. Niet zo gek als je bedenkt dat politieagenten in de VS een reputatie hebben op het gebied van het grof bejegenen, mishandelen en afmaken van zwarten.
De NRC noemt een enkel voorbeeld. “Het New Yorkse politiekorps ligt nog steeds onder vuur vanwege de zogenaamde ‘chokehold death’. Agenten wilden in juli de 43-jarige Eric Garner arresteren op verdenking van het verkopen van onbelaste sigaretten. Garner, een zwarte man, ging in discussie en werd door een agent in bedwang gehouden, iets dat de NYPD al sinds de jaren negentig niet meer toestaat. Garner was astmatisch en hoewel hij tegen de agent zei dat hij geen adem meer kon halen, ging die door. Garner overleed door een hartstilstand.” Of de agent die Garner liet stikken zelfs maar een stilstand in loopbaan ondervond, vertelt de NRC er niet bij.
Mensen herinneren zich ook de dood van Trayvon Martin, een zwarte jongen die 2012 in Florida door een buurtwacht die vond dat hij zich verdacht gedroeg, werd aangehouden. De buurtwacht schoot de jongen in de erop volgende vechtpartij dood. Trayvon was 17 jaar en ongewapend. De buurtwacht kreeg vrijspraak, het zou ‘noodweer’ zijn. Die vrijspraak werd beantwoord door protesten in een groot aantal Amerikaanse steden. Het is dit soort waakzame woede die ook nu mensen in beweging brengt tegen wéér een geval van politiegeweld tegen wéér een ongewapend iemand uit de zwarte gemeenschap. Veel mensen in die gemeenschap voelen zich belegerd en onderdrukt en buitengesloten. Dat gevoel wortelt in reële onderdrukking, en daaraan draagt Amerikaanse politie actief bij. Niemand zal immers serieus volhouden dat Michael Brown, Trayvon Martin en Eric Garner net zo veel kans gehad hebben de dood in te zijn gejaagd door ordehandhavers als ze wit waren geweest en niet zwart.
Al snel na de dood van Brown begonnen mensen te protesteren. En fel ook. “Een wake liep volledig uit de hand en leidde uiteindelijk zelfs tot plunderingen”, aldus de NRC. Mensen gingen “naar het politiebureau om verhaal te halen”. Natuurlijk was er een begripvolle burgemeester die de woede snapte maar er aan toevoegde: “maar hier komt niets productiefs uit voort.” Ik weet niet hoe de boze mensen in Ferguson daar op reageren, maar ‘No justice, no peace’ lijkt me niet onaardig. De politie zorgt er in tussen voor dat er van vrede geen sprake is. Aljazeea gaf een ander symptoom van de opstandigheid weer. “Dood aan de politie”, riepen mensen al de eerste avond.
Betogers en politie raakten in de dagen erop nacht na nacht slaags. Gisteren bereikte de repressie een dieptepunt. De politie had mensen opgeroepen niet na zonsondergang te protesteren. Mensen legden dat naast zich neer, en toen er – aldus althans de versie de de BBC gaf – vanuit de menigte dingen naar de politie werden gegooid, viel de oproerpolitie aan met traangas. Intussen hadden pantserwagens wegen afgesloten. Demonstranten stonden uitdagend, arm in arm, en riepen: “Handen omhoog, niet schieten”. De politie hield ook twee verslaggevers aan. Een derde had, net als betogers, traangas te verduren gekregen, en ook rubberkogels.
De BBC geeft een twitterbericht weer waarin iemand opmerkt: “smerissen zijn geen soldaten. soldaten zijn soldaten. als je een soldaat wil zijn, ga in dienst en vertrek naar de woestijn. de VS is GEEN oorlogsgebied”. Maar dat is het nu juist. De VS is is wél een oorlogsgebied, een gebied waar de sociale strijd nu en dan de vorm aanneemt van openlijke keiharde confrontaties. Machthebbers weten dat het oorlog is, en handelen er naar. Ogenschijnlijk machtelozen herontdekken deze waarheid vandaag op de straten van Ferguson.
Het machtsvertoon van de staat zal de ‘rust’ wel helpen terugkeren binnenkort. Maar het zal – in w een straatarme wijk van 21.000 mensen, waarvan 60 procent zwart – blijven broeien, en niet alleen daar. “Ik heb er genoeg van dat er met me gesold wordt vanwege de kleur van mijn huid, ik ben ziek van dit politiegeweld en ik ben boos om wat ze gedaan hebben met Michael Brown”, zo citeert Aljazeera een demonstrant. Deze gevoelens zullen niet zomaar verdwijnen, Deze gevoelens zullen een volgende gerechtvaardigde opstand voeden. Wanneer die komt, weet niemand. Dat die komt, staat vast.
Peter Storm