ravotr

woensdag 11 december 2013

Zo, en kan het nu eens afgelopen zijn met terloopse negatieve stereotyperingen rond mensen met Asperger en aanpalende autistische kenmerken? Of moeten we – de talloze mensen met Asperger, PDD-NOS en andere vormen van autisme waaronder ondergetekende, plus de mensen om hen heen, plus de mensen die het een beetje willen snappen – ons voorbereiden op een Oorlog tegen Autisme? Je zou het je afvragen, als je wat recente berichten tot je door laat dringen en dat fameuze empathisch vermogen weet in te schakelen wat bij autisten zou ontbreken maar juist bij het ventileren van negatieve stereotypes rond autisme vaak zo evident afwezig is.

Een voorbeeld. De heisa rond het proefverlof van Volkert van der G. Over die zaak zelf heb ik het al eens gehad, er is geen legitieme reden om Volkert dat verlof te weigeren. Maar daar gaat het me nu niet om. Mij gaat het nu om de reactie van Martin Fortuyn, de broer van de vermoorde Pim. Die luidde als volgt: “Ik ben hier niet blij mee. Straks wordt een halvegare, een einzelgänger en een narcist met Asperger op de bevolking losgelaten.” Je zal maar – zoals ik – einzelgänger zijn en de diagnose Asperger hebben. Hier wordt een verband geïnsinueerd tussen een moord aan de ene kant, een bestaan als loner met een vorm van autisme anderzijds. Dit is beledigend, krenkend voor mensen met Asperger en andere vormen van autisme, en trouwens ook voor iedereen die een wat eenzelvig bestaan heeft, om wat voor reden dan ook. Ik geloof niet zo in aangifte doen wegens zoiets. Maar ik zou hopen dat belangenverenigingen voor mensen met vormen van autisme eens aan de bel trekken over dit soort kwaadaardig stereotype taalgebruik. Maar daar ga ik dus niet op wachten. I declare war on the war on autism.

Zo ‘n negatieve stereotypering van mensen met autisme is namelijk helaas geen uitzondering. Ernstige vormen van criminaliteit en persoonlijkheidsstoornissen worden nogal eens erg slordig en makkelijk met elkaar in verband gebracht. De voormalig neuroloog Jansen Steur bijvoorbeeld, met zijn foutieve diagnoses. Een stukje op Powned erover bevat natuurlijk een draad vol commentaren. Daarin lees je als zesde commentaar: “Autist, Asperger? Normaal is hij in ieder geval niet.” Gelukkig volgt er enkele commentaren later dit: “Niet iedereen waar iets aan mankeert is een autist of asperger.” Wat een geruststelling. “In dit geval lijkt me dat autisme er weinig mee te maken heeft. Hier is eerder sprake een gebrek aan geweten en een opgeblazen zelfbeeld dan van een stoornis in de communicatie”.

Hier wordt tenminste de kern genaderd: gewetenloosheid is iets heel anders dan communicatieproblemen. Mensen verwarren een bij autisten voorkomend verminderd of afwezig empathisch vermogen met het ontbreken van een geweten. Ze verwarren preoccupaties – wat mensen met autisme vaak hebben: doorgedreven interesses, die met wat tunnelvision worden nagestreefd en geuit worden – met obsessies, met een innerlijke dwang om iets ten uitvoer te brengen, een heilig moeten, wat iets heel anders is. En bij dit alles vertonen onze o-zo-niet-autistische, o-zo-empathisch begaafde critici het inlevingsvermogen van een gummiknuppel, door er geheel aan voorbij te gaan hoe zo ‘n makkelijk gesuggereerd verband tussen Asperger en respectievelijk een moord of het stellen van frauduleuze diagnoses al die mensen met Asperger en andere autismes raakt. De suggestie is: autisten zijn een beetje creepy, een beetje dubieus, een beetje verdacht. Zou jij het leuk vinden om zo neergezet te worden vanwege een trekje in je persoonlijkheid?

Dit is geen incident, je hoort vaker dat Asperger wordt genoemd als er van bijvoorbeeld een moord sprake is, soms als verklaring, soms als verzachtende omstandigheid. Beiden zijn misselijk. Er is niets inherent gewelddadigs aan autisme, en dat ga ik verder niet eens uitleggen. Als verklaring is het dus onzin. Als verzachtende omstandigheid ook: alsof mensen met Asperger een overzicht over situaties hebben, alsof hun gewetensfunctie minder ontwikkeld is of zo. Het is echter heel simpel. Als iemand heeft nagedacht voor zij of hij iemand doodde, dan is het – in strafrechtelijke termen waar deze discussie nu even binnen plaats vindt, maar die ik verder net zo min erken als het strafsysteem waar het een deel – moord. Als iemand in blinde woede door het lint ging voor zij of hij de ander doodde, dan was het geen moord, maar doodslag. De vraag of bepaalde persoonlijkheidskenmerken die blinde woede in de hand hebben gewerkt – bijvoorbeeld bij autistische kenmerken, best mogelijk – is irrelevant. Wat relevant is, is de vraag of de woede ongepland, onbeheerst was, of er dus geen sprake was van ‘voorbedachten rade’. En Asperger/ autisme is nadrukkelijk geen gebrek aan inzicht, aan intelligentie (wat dat ook mag wezen), en dus helemaal geen argument voor ‘ontoerekeningsvatbaarheid’. Als een advocaat, in overleg met een cliënt zo ‘n diagnose met succes inzet, valt dat te begrijpen: processen zijn gevechten, je sleept er het beste uit wat je los kunt krijgen. Maar valide is de redenering niet, en negatief-stereotyperend is het wel.

Op zoek naar zo n soort verminderd-toerekingsvatbaarheids-zaak die ik op de radio langs had horen komen, tikte ik eens ‘Asperger’ in op de website van de NOS. Zeer onthullend. Van de bovenste vijf links gingen er vier over moord! Daaronder ook iets over de dader van die schietpartij vorig jaar op een school in Connecticut met 28 slachtoffers inclusief hijzelf, een jaar geleden. “In 2005 werd vastgesteld dat hij Asperger had, een autistische stoornis, maar of dat een rol gespeeld heeft bij zijn daad is niet duidelijk.” Stel dat er zou staan: de dader was protestants , maar of dat een rol heeft gespeeld bij zijn daad, is niet duidelijk? Of: de dader had blauwe ogen en blond haar, maar of dat een rol heeft gespeeld bij zijn daad is niet duidelijk? Toch is het aantal massamoordenaars met blauwe ogen, blond (eventueel grijs geworden) haar en een protestantse herkomst opvallend hoog. Sommigen ervan behalen zelfs een tweede ambtstermijn.

Opvallend is ook hoe eenzijdig dit werkt. Asperger in verband brengen met misdaad is een makkie, het mag blijkbaar. Maar als iemand iets bereikt, iets moois tot stand brengt, dan is autisme zelden de verklarende factor. Van Bob Dylan wordt wel gezegd dat hij Asperger heeft, en het zou me niets verbazen. Maar ik moet de eerste recensie nog tegenkomt die juist de kracht van zijn teksten mede verklaart als uiting van een autistische persoonlijkheid. Autisme is goed om er iets negatiefs mee te verklaren, om mensen mee in een hoek te trappen. En dan maar zeggen dat autisme gekenmerkt wordt door een gebrek aan empathie. Ik heb daar genoeg van, en ik weet dat ik de enige niet ben.

Peter Storm, sinds 2004 voorzien van de diagnose Asperger

Opmerking, 18 oktober 2015, 15.39  uur: taalkundig bijgewerkt en bijgeschaafd, naam van de genoemde neuroloog toegevoegd.