ravotr

Tijd voor wat grammatica. Het betreft de vervoegingen van een werkwoord, namelijk het werkwoord ‘participeren’. Doen jullie allemaal mee? Komt-ie:

Ik participeer
Jij participeert
Hij/ Zij / Het participeert
Wij participeren
Jullie participeren
ZIJ beslissen

Dat schoot me te binnen (1) na Willem-Alexanders debuut in de jaarlijkse buikspreekshow, ook bekend als ‘Troonrede’. Daarin werd ons uitgelegd dat de verzorgingsstaat in de huidige vorm g verdween, en plaats zou maken voor wat een ‘participatiesamenleving’ moet heten. Het idee is kennelijk dat de staat het steeds meer vertikt om mensen te ondersteunen waar ze hun baan verliezen, ziek worden of zelfs zo weinig begrip weten op te brengen voor de pensioenfondsen eh n hun problemen dat ze door leven na hun 65ste, 66ste en zelfs 67ste levensjaar. Kost allemaal geld, daar moeten JSFs van gekocht worden, banken van gered, ME-ers worden ingehuurd tegen demonstranten en meer van dat soort dingen. De staat verzorgt u niet langer, dus moet u meedoen om uzelf te redden. We hebben iedereen nodig om te doen wat wij van hogerhand vertikken. Dus: meedoen, participeren, snap je?

Dat participeren mag – preciezer gezegd: moet – dan precies voor de helft. De onderste helft. We mogen ‘meedoen’ met werken voor ons inkomen. Als we geluk hebben, is dat inkomen een loon, soms zelfs geregeld via een CAO. Als we pech hebben is het inkomen geregeld via een uitkering, onder het wettelijk minimumloon, terwijl we tewerk gesteld worden. Dat is wettelijk geregeld nu al. Volgend jaar is er nieuwe wetgeving op dat gebied. De participatiewet, jawel, zo heet dat ding. We participeren wat af, nietwaar? Meedoen moet je. Betaald, onderbetaald, onbetaald maar meedoen zul je. De plannen om meer druk op familie en naaste bekenden te zetten om te mantelzorgen en klusjes te doen in het verzorgingshuis waar b bijvoorbeeld je ouders zitten, gaan in diezelfde richting. Het is meedoen, participeren, in klussen die ons worden opgelegd. Over de klussen zelf, de noodzaak ervan, de betaling ervan, over het wat en hoe, beslissen wij echter niet mee, of huiguit over bijzaken. Wij ‘participeren’. Maar zij beslissen.

Ooit is er het idee van ‘participatory democracy’ geformuleerd, participatiedemocratie. Een voorbeeld zien we in een tekst vanuit de Amerikaanse studentenbeweging uit 1962, de Port Huron Statement van de Students for a Democratic Society, SDS. “Als sociaal stelsel streven we naar een democratie van individuele participatie, geregeerd door twee centrale doelstellingen: dat het individu deel heeft aan die sociale beslissingen die de kwaliteit en richting van zijn leven bepalen; dat de maatschappij georganiseerd is om onafhankelijkheid van mensen aan te moedigen en de middelen voor gemeenschappelijke participatie te verschaffen.” Dat wordt in de tekst in een aantal punten nader uitgewerkt. Het idee houdt in dat mensen mee moeten kunnen beslissen over de omstandigheden en structuren die hen aangaan. Mee beslissen in waar je werkt en hoe, in de gang van zaken in je buurt, dorp, wijk, meebeslissen als gebruiker van openbaar vervoer onderwijs, zorg. Participeren in de besluitvorming dus. Het is feitelijk een revolutionair idee, een andere formulering van wat anarchisten zelfbestuur noemen. Hier heef participatie ene positieve lading.

En het is precies die positieve lading die in het woord ‘participatiesamenlevingj’ wordt gebruikt om er zo ongeveer het tegendeel mee uit de drukken: jet moet meedoen – binnen door anderen van hogerhand bepaalde voorwaarden en regels en doelstellingen. Je wordt benaderd als slaaf, en vaak niet eens nog als loonslaaf ook. Je mag niet over hoofdzaken meebeslissen, je moet meedoen. En dat wordt goedgepraat met verwijzingen naar eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. Maar wordt niet ziek! Want je eigen risico gaat omhoog, dus je bedenkt je wel twee keer of je met dat rare knobbeltje op een nare plaats wel naar de dokter gaat of dat he wacht tot je je huurachterstand na de zoveelste huurverhoging weer een beetje onder controle hebt gekregen. Eerlijke mensen zeggen dan: zak maar in de stront, wij gaan je niet helpen, want dat gat ten koste van winst en van afbetaling van staatsschulden. Rutte en zijn buikspreker verhullen die logica en spreken van ‘participatiemaatschappij’.

Ik stel voor dat we de bal terugkaatsen. Wij doen weer mee, als we mee beslissen. Als we zeggenschap hebben over werk, omstandigheden van werk, doelstellingen van werk, organisatie van werk, als daarin de participatie van gelijken heerst in de besluitvorming, dán doen we weer mee. Nu niet. Nu liggen we dwars, en zeggen we nee. En als dwang en economische nood ons toch dwingt om werk te doen wat we niet willen, tegen beloning die neerkomt op een slechte fooi, dan weigeren we om daar mooie woorden en etiketten op te pakken. Wij doen niet mee aan jullie participatiesamenleving. Wij verrichten hooguit dwangarbeid in jullie tuchthuis. En dat doen we zolang we nog niet sterk genoeg zijn om jullie tuchthuis te slopen en te vervangen door iets menselijks, waarin het waard is om werk te verzetten omdat het óns werk is in ónze wereld – een wereld die in niets wezenlijks nog op jullie participatiesamenlevingj zal lijken. Tot het zover is, stel ik de strijdkreet voor: participeer? Saboteer!

(1 ) Dit idee vond ik in Bertram Gross, “Friendly Fascism – the new face of power in America”, New York, 1980, pag. 5.