woensdag 24 juli 2013
Zo doen ze dat dus in Bulgarije. Een gehate regering, een stel door heel veel mensen verachten politici, een parlement waar het stel bijeen is… en een hele grote boze menigte eromheen. Gisteravond begonnen boze Bulgaren een beleg van het parlementsgebouw in de hoofdstad Sofia. Honderd mensen – politici, personeelsleden en journalisten – zitten binnen en kunnen er niet uit. Buiten staat de menigte en roept, in messcherpe analyses van één woord: “Maffia”. De aanbeveling is al net zo beknopt: “Aftreden”. Het is de veertigste dag van protest tegen de Bulgaarse regering.
Dat protest heeft redenen, specifieke en meer algemene. Een specifieke aanleiding, die de woede deed oplaaien, was de benoeming van Deljan Peevski, mediatycoon, als chef van de veiligheidsdienst. In zeer korte tijd ging het parlement met de benoeming akkoord. In zeer korte tijd gingen mensen ertegen protesteren, met op 16 juni in Sofia een demonstratie van 15.000 mensen volgens de politi. Toen was de nieuwe veiligheidschef echter alweer afgetreden. In tijden van revolutie, ga naar Bulgarije. Daar gaat alles momenteel veel sneller dan elders.
De benoeming werd dus vliegensvlug teruggedraaid. Maar de geest was uit de fles, mensen bleven demonstreren. Nu.nl, 20 juni: “Opnieuw zijn duizenden mensen donderdag in de Bulgaarse hoofdstad Sofia de straat op gegaan uit protest tegen de pas aangetreden regering.” De Volkskrant, 26 juni: “Bulgaarse betogers tegen de regering hebben woensdag parlementsleden bekogeld met eieren en tomaten. ‘Mafia’ en ‘stap op’, kregen de volksvertegenwoordigers toegeroepen.” Jammer van de eieren en de tomaten, voedsel is te duur om weg te gooien. Verder een exemplarische actie natuurlijk. En zo gaat het maar door, in een aanhoudend protest tegen de regering die volgens demonstranten “e corruptie en de georganiseerde misdaad in Bulgarije onvoldoende aanpakt.”
De corrupte sfeer bleek uit de benoeming zelf al. Peevski had een reputatie. Peevski’s moeder had een media-imperium opgebouwd. Daarbij was ze geholpen door een bankier die goede banden had met de regering. Het aldus bijeen gegraaide mediabedrijf werd uiteindelijk Peevski’s domein. Zelf werd hij in 2007 beschuldigd van chantage. Dat kostte hem toen een ministersbaan. De beschuldiging werd later ingetrokken, maar zijn reputatie was lichtelijk ranzig. “Hij blijft in verband gebracht worden met activiteiten die het agentschap waarvan hij aan het hoofd staat, geacht word te bestrijden.” Dat ‘agentschap’ is dus die veiligheidsdienst, ook verantwoordelijk voor corruptiebestrijding. Maar die baan was hij dus rap weer kwijt.
Interessant is dat het hier een gloednieuwe regering betreft. De vorige is afgetreden… na felle protesten, demonstraties en dergelijke, afgelopen winter. Nu zetten boze actievoerenden opnieuw het aftreden van de regering op de agenda door middel van betogingen. Zoals ik al zei, ze houden in Bulgarije een hoog tempo van revolutie maken aan. Ze maker er de revolutie als het ware permanent, op een vrij letterlijke wijze. Demonstraties, bekogeling van politie en nu dus een blokkade van het parlement. Het is van een pittige daadkracht waar we hier een voorbeeld aan kunnen nemen.
Natuurlijk zal het aftreden van de regering, gevolgd door nieuwe verkiezingen en een nieuwe regering op zichzelf de gehate corruptie, de verstrengeling tussen politiek, zakenleven en rechtstreekse georganiseerde criminaliteit, op zich niet doorbreken. Maar het smaakt naar meer, het houdt schrik in de benen van de politici, de druk om zich een beetje in te houden tegenover de bevolking, wordt er voelbaar door. En mensen die twee maar binnen acht maanden een regering de laan uit weten te jagen door demonstraties, krijgen er zelfvertrouwen door. Ze kunnen de smaak te pakken krijgen en – als ze merken dat nieuwe regeringen de oude problemen laten voortbestaan – dat zelfvertrouwen wel eens kunnen gaan combineren met een zoektocht naar radicalere veranderingen. Als het huidige elan van betogers tegen de politici zich richt tegen de zakenelite waar de politiek mee verbonden is, wordt het allemaal nog veel leuker.
In een artikel in de Guardian gaf John O’Brennan op 25 juni enige indruk van het soort corrupte zieke toestanden waar mensen tegen in opstand zijn gekomen. “In Bulgarije is het vaak onmogelijk om te weten waar georganiseerde misdaad ophoudt en legitiem zakendoen begint”, schrijft hij, met een best wel roerend vertrouwen dat er zoiets bestaat als ‘legitiem zaken doen’ . Maar de typering is toch treffend. Het artikel merkt op: “de definitieve verdeling in Bulgarije vandaag is niet langer die tussen rechts en links maar tussen de burgers en de maffia” – waarbij ‘maffia’ dus de politieke top betreft. “Dit is een wereld waarin de schuldigen niet alleen onbestraft blijven; ze stijgen op tot de hoogste citadels van de macht.”
In zo ‘n situatie is partijpolitiek duidelijk niet erg relevant. En inderdaad: “de huidige protesten zijn vooral niet-partijpolitiek en anti-politiek van toon.” He tis in land na land hetzelfde voor gevestigde politiek ongrijpbare rebelse aanstekelijke liedje. De titel van het artikel : “The spirit of protest in Brazil and Turkey has now swept into Bulgaria”. Strikt genomen klopt dat niet want de geest van protest waarde al merkbaar rond in Bulgarije toen het in de twee andere landen nog vrij kalm was op het actiefront. Maar het is terecht dat de schrijver de protesten in de diverse landen met elkaar in verband brengt, ze ziet als uiting van iets geestverwants. De revolutie is ook in haar grensoverschrijdende dimensie permanent…
Belangwekkend – en ook exemplarisch in meerdere opzichten – is dat de huidige protestgolf voorafgegaan is door eerdere protesten tegen de vorige regering, maar ook door eerdere protesten. Julian Popov, journalist, consultant en ex-minister in de vorige regering, schreef er voor Aljazeera een informatief stuk over, dat ik ook al benutte voor informatie over de kortstondige veiligheidschef. Het artikel geeft voorbeelden van eerder protest. Zo was er een succesvolle actiegolf tegen … schaliegaswinning door Chevron. Dat was begin 2012 en bracht demonstraties in 16 steden op gang. Het contract ging niet door. In de herfst van 2012 protesteerden mensen tegen de benoeming van een omstreden figuur als lid van het Constitutionele hof. De president vervolgens bleef weg van de plechtigheid, waardoor de benoeming niet plaats kon vinden.
In januari begonnen vervolgens protesten tegen hoge energieprijzen, protesten die uitmondden in de val van de regering, verkiezingen en het aantreden van de huidige regering. Steeds waren het Zogeheten ‘single issues’ die mensen de straat op brachten. Steeds ging het voor een flink dele buiten wat voor partijen ook om, via sociale media en dergelijke. En steeds duidelijker bleek de politieke top als zodanig het doelwit te zijn, vrijwel letterlijk zoals nu blijkt rond dat parlementsgebouw. Het zijn mooie taferelen en in alle ernst toch mooie tijden in Bulgarije.
Natuurlijk zijn er binnen de protestbeweging problemen. Ik lees bijvoorbeeld in het stuk van Popov hoe vriendelijk demonstranten de politie bejegenden door ze bloemen te geven, en hoe de politiebond zelfs steun voor hetn protest uitsprak. Dit zijn het soort illusies die het inkapselen van het protest van staatswege en/ of de onverhoedse repressie ervan, in de kaart spelen. De botsing tussen politie en demonstranten afgelopen uren bij het parlementsgebouw is productiever en leerzamer.
Peter Storm