donderdag 30 mei 2013
De actiedag van zaterdag 25 mei tegen Monsanto, dat agrobusinessbedrijf wiens rol in het doorduwen van gentech-landbouwmethoden weerstand oproept, heeft grote aantallen mensen op de been gebracht. Dat laat minstens een mooi potentieel zien van verder protest en verzet. Vraag is dan – zoals gebruikelijk – hoe verder? Hoe ontwikkelen we druk tegenover deze destructieve firma, druk die verder gaan dan ongunstige public relations?
De actiedag – gehouden onder het motto March Against Monsanto – vond in een hele reeks landen plaats, ook in Nederland. Een goed overzicht van gehouden acties heb ik niet kunnen vinden, wel een lijst van plaatsen waar van te voren actie was aangekondigd. Die is indrukwekkend. Afrika: acties in Nigeria, Zuiod-Afrika (op vier plaatsen), Egypte (twee plaatsen), Senegal. Azië: India (op twee plekken), Indonesië, Israël, Zuid-Korea. Elf plekken in Australië. Zo gaat het door, met acties in Belize, Centraal Amerika, Kroatië (zes plekken), Macedonië, Slovenië en Slowakije, Nieuw Zeeland (negen plekken!), en werkelijk tientallen Canadese en Amerikaanse acties. Let wel: dit zijn aankondigingen van te voren, wat daar precies van is waar gemaakt kan ik niet overzien. Maar er stonden ook vier Nederlandse acties aangekondigd, En die hebben alle vier plaatsgevonden, met aanzienlijke aantallen mensen.
Over de daadwerkelijke acties is natuurlijk wel wat bekend, met een intensiever zoektocht zou meer boven water komen. Er was flink wat actie in Latijns-Amerika, zoals een bericht in het blog van World War 4 Report laat zien. Twintig acties alleen al in Mexico; een klein protest voor het hoofdkantoor van Monsanto in Buenos Aires, Argentinië; in Cordoba waren op 23 mei, twee dagen voor de wereldwijde mars, al actie geweest bij een vestiging van Monsanto aldaar. Enkele honderden mensen deden mee. In In Argentinië is trouwens bijna alle verbouwde soja via gentech – de technoliogie waar Monsanto zo voor pusht – verbouwd. Ook Uruguay en Chili zagen anti-Monsanto-acties.
Over de Verenigde Staten bericht Huffington Post. Wat plaatsen met cijfers daaruit: Orlando, Florida: 800 actievoerders. Birmingham, Alabama: 80 actievoerders; Portland, Oregon: 6000 actievoerders; Pensacola, Florida, 200 actievoerders. Het is vooral de spreiding van acties, niet zozeer de enorme aantallen op één plek, diein het oog springen – al is 6000 in Portland – een stad met iets onder de 600.000 inwoners – ook niet echt klein.
Tegen deze achtergrond hoeft het protest tegen Monsanto in nederland zich niet te schamen. Dat vond plaats in vier plaatsen – en niet in slechts twee zoals het verder plezierige verslag van Socialisme.nu ten onrechte schrijft – namelijk Wageningen, Amsterdam, Den Haag en Bergschenhoek. Daar kwamen opvallend veel mensen op af. Nu.nl bericht: “Volgens woordvoerders van de organisatie waren voor aanvang de meeste mensen in Wageningen opgekomen: 1500 tot 2000 man. In Amsterdam ging het om circa 1000 mensen en in Den Haag 60. Van Bergschenhoek is geen aantal bekend.” Over met name Amsterdam heb ik hogere aantallen gehoord: “drie- a vierduizend”, volgens Socialisme.nu en op Facebook las ik van een aanwezige ergens zelfs dat er 3 tot 5000 demonstranten waren. Ik was er zelf niet bij, maar die 1000 van Nu.nl waren kennelijk weer eens een stevige onderschatting.
Een paar duizend actievoerders die manifesteerden op de Dam is sowieso al positief. Maar van Wageningen werd ik nog aanzienlijk vrolijker. Niet alleen werd daar daadwerkelijk gelópen, een veel actievere en dynamischer actievorm dan stilstaan op een plein en naar sprekers en muziek luisteren. Het aantal was ook opmerkelijk voor zo’n betrekkelijk kleine plaats. Volgens mij is het eventjes geleden dat er in Wageningen 1500 tot 2000 mensen een demonstratie hielden. Natuurlijk: Wageningen Landbouwuniversiteit, logisch om daar actie te voeren tegen agrobusiness en dus tegen Monsanto. Maar toch, krijg het maar eens van de grond!
Het anti-Monsanto-protest heeft met dit alles een relatief succes behaald. En het is opmerkelijk dat juist dit thema zoveel los maakt. Ik heb de indruk dat de grondleggers van veel van dit protest in Occupy-netwerken actief waren en zijn. Het is positief dat nu eens niet het bankwezen en het geldstelsel, maar een rechtstreekse productietak van de economie – landbouw – als doelwit wordt genomen. Voorall naar geld en bankiers wijzen als boosdoeners, zoals binnen Occupy veel te veel gebeurde, was al te beperkt. Die beperking wordt door de strijd tegen Monsanto daadwerkelijk doorbroken.
Er treedt hier duidelijk een breed onbehagen aan het licht, een onbehagen dat zegt: ze rotzooien met ons voedsel, via gentech waaraan aanzienlijke gezondheidsrisico’s kleven. Genetisch gemodificeerde zaden worden ook nog eens gebruikt in combinatie met Roundup, een door hetzelfde Monsanto geleverde bedrijf. Dat gif leidt tot ernstige gezondheidsproblemen. We eten dus dubieus voedsel en worden ook nog eens vergiftigd om dat voedsel verbouwd te krijgen. Monsanto lobbied intussen lustig om wetgeving die tenminste mogelijk maakt dat etiketten op voedingswaren vermelden dat bestanddelen via gentech zijn gemaakt, te blokkeren. We worden niet alleen verziekt en vergiftigd, we mogen het ook niet eens weten, als het aan Monsanto ligt. Het bedrijf heeft een verleden als vervaardiger van vergif dat ook in oorlog is ingezet, als ontbladeringsmiddel Agent Orange in Vietnam bijvoorbeeld.. Er zijn minder schrijnende redenen om in actie te komen.
De boeren die gentech-zaden gebruiken raken intussen in een houdgreep van Monsanto. Gentech-zaden, geleverd door het bedrijf, zijn steriel. Dus moet je als boer elk jaar nieuwe zaden bij het bedrijf kopen, je kunt niet wat zaad achter houden om volgend jaar nieuw in te zaaien. Je verliest dus een flink stuk onafhankelijkheid. Je hebt bovendien dat RoundUp-spul van Monsanto nodig om je gewassen te beschermen. En dan maar hopen dat insecten onkruid niet te snel resistent tegen RoundUp wordten(1)zoals vroeg of laat pleegt te gebeuren. Komen gentech-zaden per ongeluk terecht op landbouwgrond van een boer die geen gentech-zaden gebruikt, dan riskeert die boer een proces. Monsanto beschouwt de aanwezigheid van ‘haar’ gepatenteerde zaden op plekken waar die per ongeluk belanden, als inbreuk op haar eigendomsrecht, als diefstal. Ze krijgt in die schandalige claim nog juridisch gelijk ook in de VS.
Een overzicht van nare praktijken van Monsanto, als ondersteuning van de actieoproep voor 25 mei, lees je onder meer op Alternet. In de activiteit van Monsanto komen dan ook allerlei kwalijke aspecten van kapitalistische industriële landbouw samen: minachting voor onze gezondheid. Minachting voor het milieu. Minachting van ons recht om te weten wat er in ons eten zit. Minachting voor de positie van boeren. Alles ten bate van het eigendomsrecht boven alles, de winst van Monsanto en van de maximale greep van het bedrijf op voedselproductie voedselvoorziening. Kritisch kijken naar Monsanto is tegelijk een kritisch licht werpen over hoe het kapitalisme werkt en waarom we er vanaf moeten. Het is dus al snel een bijzonder nuttige vorm van antikapitalistische educatie bovendien. Stelling nemen en actievoeren tegen Monsanto om al dit soort redenen is dus sowieso een goede zaak, en de al aangekondigde volgende internationale actiedag tegen Monsanto verdient dan ook steun. Die zal zijn op 20 juli, en de Facebook-oproep gaat al rond.
Maar we dienen ons wel de vraag te stellen hoe we de druk opvoeren. Laten zien in honderden steden dat we tegen de praktijken van Monsanto zijn is een begin. Daar kunnen we maar beter ook vrolijk mee door gaan nu de bal lekker rolt. Maar Monsanto zal er op zich zelf nog niet door omvallen, zal zijn praktijken niet wijzigen, zijn worggreep niet loslaten, enkel omdat veel mensen dat graag willen en er voor demonstreren. Monsanto moet pijn voelen in de portemonnee, wil er echt iets veranderen.
Gerichte boycotacties tegen Monsanto-producten, gerichte, directe actie tegen het bedrijf en tegen overheden die Monsanto faciliteren, bijvoorbeeld door haar vestigingen ruim baan te geven, gecombineerd met aanhoudende informatieverspreiding over de kwalijke rol die Monsanto speelt – dat zijn bestanddelen van het soort strijd die we nodig hebben. Niet alleen moet de reputatie van Monsanto als min of meer fatsoenlijk bedrijf helemaal aan diggelen; haar vermogen om winst te maken door troep en gif te verkopen moet rechtstreeks en materieel worden aangetast. Protest is een begin, maar daadwerkelijk verzet is een noodzakelijke volgende stap.
(1) Eerst had ik het over insecten, maar het gaat hier om onkruidbestrijdingsmiddel, zoals ik las in een artikel van Greenpeace, en zoals ik had kunnen weten als ik mijn eigen stuk van vorige week in herinnering had geroepen… Gecorrigeerd dus (noot en correctie aangebracht en toegevoegd 31 mei, 5.42 uur)
Peter Storm